گنبد سلطانیه

گنبد سلطانیه

گنبد سلطانیه مقبرهٔ اُلجایتو، پادشاه مغول، معروف به سلطان محمد خدابنده، است که در ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ میلادی در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی از شیوه معماری آذری به شمار می‌رود.

گنبد سلطانیه از نظر ارتفاع پس از کلیسای سانتاماریا دلفیوره ی فلورانس (86 متر) و مسجد ایا صوفیه ی استانبول (56 متر) سومین گنبد مرتفع جهان می باشد. همچنین این گنبد بزرگترین گنبد آجری در جهان است.

معماری و بخش های مختلف گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه از نظر حجم، سبک معماری، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف، ایستایی و مقاومت بنا، و زیبایی‌شناسی و تزیینات، نمونه ای منحصر به فرد و نقطه تحولی در معماری اسلامی به شمار می‌آید. گنبد سلطانیه از نظر تزیینات، بسیار غنی بوده و در آن تزیینات مختلف گچ‌بری، کاشی‌کاری، کتیبه‌نویسی، تزیینات رنگ و نقاشی، تزیینات سنگی و چوبی، در نهایت دقت و زیبایی اجرا شده است.

عمده ترین مصالح بکار رفته در این سازه آجرمی باشد. بدنه اصلی گنبد و تمام ساختمان آن با آجر ساخته شده و گنبد با روکش کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی و به شیوه معرق‌کاری تزیین شده است.

این گنبد نخستین گنبد دو جداره در جهان است که نمی‌توان نمونه‌ای قدیمی‌تر از آن در جهان یافت. سیستم دو جداره بودن گنبد در ارتباط با مسایل ایستایی قابل بررسی است. به طوری که به لحاظ بالا بودن مقاومت بنا در لنگرهای خمشی و برشی، آن را توخالی و بنا را در مقابل زلزله آسیب‌ناپذیر کرده است.

پلان بنا در همکف و طبقه اول با فضاهای اطراف مرتبط با گنبد، نزدیک به مستطیل و ادامه مجموعه در طبقه دوم و سوم دارای پلان هشت ضلعی است. این بنا شامل ۸ ایوان و ۸ مناره است.

فضای تربتخانه به شکل مستطیل است که محراب مجموعه را در جرز جنوبی در خود جای داده است. ورودی سردابه در ایوان جنوبی تربتخانه قرار دارد و در وسط آن محل قبر و در طرفین آن دو فضای کوچک وجود دارد.

در رابطه با کاربرد بنا به عنوان ساعت آفتابی باید گفت که نوری که از سوراخ اصلی گنبد می‌تابد، نشان‌دهنده زمان ظهر، نوری که از پنجره‌های بزرگ می‌تابد نشان‌دهنده ساعت و نور پنجره‌های کوچک نشان‌دهنده حدود دقیقه است.

دسترسی محلی گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه، در شهر سلطانیه در 43 کیلومتری استان زنجان قرار دارد.

منبع : تفرج نامه

قلعه سلاسل شوشتر

قلعه سلاسل شوشتر

قلعه سلاسل شوشتر دژی است بسیار بزرگ که نقش دفاعی از شهر شوشتر داشته‌است، علاوه بر آن مرکز کنترل نهر داریون و همچنین محل استقرار والی خوزستان نیز بوده است.

قدمت این قلعه بر طبق برخی روایات مربوط به دوره ساسانی می‌شود. ولی بر طبق گفته راولینسون این قلعه همان قلعه باستانی مربوط به دوران ساسانی نیست. متون تاریخی از وجود آن در زمان هخامنشیان حکایت می‌کنند و قلعه تا حدود ۵۰ سال پیش آباد بوده‌است.

برخی نام سلاسل را مربوط به شخصی به نام ابی سلاسل می‌دانند که در قرن 4 زندگی می‌کرده و قلعه را تعمیر و مرمت کرده است.

بخشهای مختلف قلعه سلاسل
قلعه سلاسل دارای حیاطهای مفصل و متعدد و سربازخانه‌ها و طویله‌ها و حمام‌ها و شبستان‌ها و برج‌ها و باغچه‌ها و قورخانه و نقاره خانه و حرم خانه و آشپزخانه و قاپی‌های متعدد و حوض‌های بزرگ و حصار و خندق بوده‌است. این قلعه دارای 2 در بزرگ است و در سمت شمال و شمال شرقی آن خندقی وجود دارد که در جنوب به نهر داریون منتهی می‌شود.

این قلعه جزء قلعه‌های چند وجهی است و به شکل بیضی بنا شده و در زمان‌های مختلف بازسازی و تعمیر شده است.

دسترسی محلی قلعه سلاسل
قلعه سلاسل در استان خوزستان و در شمال‌غربی شهرستان شوشتر در کنار رودخانه شطیط قرار دارد.

منبع : تفرج نامه

قلعه جلال الدین جاجرم

قلعه جلال الدین شهرستان جاجرم مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است که در سده های 7-6 هجری ساخته شده است. این قلعه یکی از برجسته ترین قلعه های نظامی خراسان شمالی محسوب می شود.

قلعه جلال الدین جاجرم

نظریات مختلفی در خصوص این که این قلعه متعلق به چه کسی می‌باشد، وجود دارد. عده‌ای این قلعه را به جلال‌الدین سلجوقی و عده‌ای آن را به جلال‌الدین، بنیان‌گذار سلسله جلالیه نسبت می‌دهند. اما نظریه‌ای که در حال حاضر مطمئن‌تر و محتمل‌تر از بقیه به نظر می‌رسد این است که قلعه جلال‌الدین یک قلعه نظامی است که مربوط به قرن هفتم هجری قمری می‌باشد و آن را به سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه نسبت می‌دهند.

ویژگیهای قلعه جلال الدین
قلعه جلال‌الدین که از سنگ و آجر و گچ ساخته شده، بر روی تپه‌ای نسبتا مرتفع سنگی قرار گرفته است. قلعه با پلانی شش گوش، دارای شش برج مدور در اطراف است و در ورودی آن در ضلع جنوبی قرار دارد که در گذشته عمارتی نیز بالای در ورودی قرار داشته است. در ضلع جنوبی و سمت راست در ورودی این قلعه، راه پله‌ای جهت دسترسی به برج‌های نگهبانی قرار دارد و روزنه‌هایی در تمام طول دیوارهای اطراف و برج‌ها نیز ایجاد شده است. ارتفاع برج‌ها و دیوارهای آن حدود ۱۲ متر می‌باشد.

قلعه جلال الدین جاجرم

در پایین و ضلع جنوب غربی قلعه چشمه آب شیرینی وجود دارد که آن نیز موسوم به جلال‌الدین می‌باشد و آب آن به طرف جنوب شرق و به طرف جاجرم جریان دارد. این قلعه در گذشته دو یا سه طبقه بوده و گفته می‌شود که یک تونل یا راه زیرزمینی مخفی، این قلعه را به شهر جاجرم مربوط می‌ساخته است.

دسترسی محلی قلعه جلال الدین
در حدفاصل جاده گرمه به جاجرم، در فاصله پنج کیلومتری غرب شهرستان گرمه، در استان خراسان شمالی قرار گرفته است.

منبع : تفرجنامه