سعدیه

سعدیه

سعدیه محل زندگی و دفن سعدی، شاعر برجستهٔ پارسی‌گوی است. این اثر را محسن فروغی طراحی کرده است. در اطراف مقبره سعدی، قبور زیادی از بزرگان دین وجود دارند که بنا به وصیت خود، در آنجا مدفون شده‌اند از جمله مهمترین‌های آن می‌توان شوریده شیرازی را نام برد که آرامگاهش به وسیله رواق به آرامگاه سعدی متصل شده‌است.

تاریخچه سعدیه
این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا می‌گذرانده و سپس در همان‌جا دفن شده‌است. برای اولین بار در قرن هفتم توسط شمس‌الدین محمد صاحب‌ دیوانی وزیر معروف اباقاخان، مقبره‌ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد. در سال ۹۹۸ به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه شیخ ویران شد و اثری از آن باقی نماند. در سال ۱۱۸۷ قمری به دستور کریمخان زند، بنایی ۲ طبقه معروف به عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر بالای مزار سعدی بنا شد.

در دوره قاجاریه توسط فتحعلی شاه این بنا مرمت شد و چند سال بعد نیز حبیب الله خان قوام الملک دستور تعمیر و ترمیم قسمتی از بنا را صادر کرد. بنای کنونی این آرامگاه به دستور محمدرضا پهلوی به وسیله انجمن آثار ملی ساخته شد. این بنا با اقتباسی از چهل ستون اصفهان و ابنیه قدیمی دیگر با معماری جدید ساخته شده است. محسن فروغی معمار مدرنیست ایرانی طرح آرامگاه را با همکاری علی اکبر صادق با الهام گرفتن از عناصر معماری سنتی ایران، در سال ۱۳۳۰ طراحی نمود.

معماری سعدیه
زیربنای اصلی آرامگاه حدود ۲۵۷ متر مربع است. ساختمان اصلی آرامگاه شامل دو ایوان عمود بر هم می‌باشد که قبر شیخ در زاویه این دو ایوان قرار گرفته‌است. ساختمان به سبک ایرانی است با ۸ ستون از سنگ‌های قهوه‌ای رنگ که در جلوی مقبره قرار دارند و اصل بنا با سنگ سفید و کاشی کاری مزین است. بنای آرامگاه از بیرون به شکل مکعبی دیده می‌شود اما در داخل هشت ضلعی است و دیوارهایی از جنس مرمر و گنبدی لاجوردی دارد.

سنگ قبر در وسط عمارتی هشت ضلعی قرار دارد و سقف آن با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزیین شده‌است. در هفت ضلع ساختمان، هفت کتیبه قرار دارد که از قسمت‌هایی از گلستان، بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ انتخاب گردیده و به خط «ابراهیم بوذری» نوشته شده‌است. متن یک کتیبهٔ دیگر از «علی اصغر حکمت» است که در مورد چگونگی ساخت بقعه توضیحاتی داده است.

دسترسی محلی سعدیه
سعدیه انتهای خیابان بوستان، مجاور باغ دلگشا در دامنهٔ کوه، در شمال شرق شهر شیراز قرار دارد.
منبع: مقبره دانای علی

حافظیه شیراز

حافظیه یا آرامگاه حافظ نام مجموعه‌ای آرامگاهی است که آرامگاه حافظ شیرازی شاعر برجستهٔ ایرانی را در خود جای داده است. این مجموعه ۴ درب ورودی-خروجی دارد که درب اصلی در سمت جنوب آن، دو درب در سمت غرب آن و یک درب در سمت شمال‌ شرق آن قرار گرفته‌ است.

حافظیه شیراز

تاریخچه ساخت و مرمت حافظیه
نخستین بنای آرامگاه حافظ شیرازی، به دستور میرزا ابوالقاسم گورکانی، حکمران فارس، (در سال ۸۵۶ ه.ق.، حدود ۶۵ سال پس از وفات حافظ) ساخته شد. در آن زمان شمس‌الدین محمد یغمایی، وزیر ابوالقاسم گورکانی، بر فراز قبر حافظ عمارتی گنبدی شکل ساخت که جلوی آن نیز حوض آب قرار داشت که از آب رکن آباد پر می‌شد.

این بنا در زمان حکومت شاه عباس صفوی (اوایل قرن یازدهم هجری قمری) مورد مرمت و باز سازی قرار گرفت و همچنین به دستور نادرشاه افشار، آرامگاه باردیگر مرمت شد. کریم خان زند نیز به علت خرابی‌های این بنا، ساختمان زیبایی به سبک بناهای آن دوره بر مدفن خواجه شیراز ساخت. همچنین در جلو آن، تالاری با 4 ستون سنگی یکپارچه و بلند برای آرامگاه حافظ طراحی و اجرا شد.

بعد از عمارتی که کریم خان زند بر مقبره حافظ ساخت، تعمیرات زیادی به وسیله اشخاص مختلف انجام گرفت تا آنکه در سال ۱۳۱۵ به کوشش شادروان علی اصغر حکمت بنای کنونی با بهره گیری از عناصر معماری روزگار کریم خان زند و یادمانهای حافظیه توسط آندره گدار فرانسوی طراحی و با همکاری علی سامی به اجرا درآمد.

حافظیه شیراز

معماری و بخشهای مختلف حافظیه
آرامگاه حافظیه مجموعاً ۲۰هزار متر مربع مساحت دارد. در محوطه شمالی، آرامگاه حافظ، درخت‌های نارنج، دو حوض مستطیل شکل بزرگ شرقی و غربی، حافظ شناسی، کتابخانه و فروشگاه محصولات فرهنگی وجود دارد. سنگ مزار حافظ به ارتفاع یک متر از سطح زمین قرار گرفته و به وسیله پنج ردیف پلکان مدور احاطه شده‌است. بر فراز بارگاهش گنبدی مسی، به شکل کلاه دراویش بر روی هشت ستون به ارتفاع ده متر، بنا و از درون با کاشی‌های هفت رنگ معرق کاشی کاری شده‌ است.

حافظیه شیراز

رواق چهار ستونه کریم خان زند به صورت تالاری وسیع، دارای بیست ستون سنگی بلند، درآمده‌، به گونه‌ای که چهار ستون عهد کریم خانی در وسط این بنا قرار گرفته‌ است. در زیر رواق چهار ستون، آب انبار حافظیه قرار دارد. سمت چپ رواق بیست ستون اتاق بزرگی است که متعلق به آرامگاه قوام السلطنه است. در پشت آرامگاه قوام فضای سبزی است که یک حوض در وسط آن قرار دارد و آرامگاه غلامحسین صاحبدیوانی و درب ورودی آرامگاه قوام در آنجا است.

در سمت راست حیاط شمالی، دیوار دارای ۱۴ طاقنماست که آرامگاه خاندان معدل نیز در همین قسمت است. در حیاط جنوبی حافظیه، باغچه‌های بزرگی وجود دارد که گرداگرد آنها گل کاری شده‌است و مابین آنها دو حوض مربع مستطیل بزرگ است. در دو طرف حیاط، نارنجستان بزرگی وجود دارد. دیوارهای جنوبی و در ورودی باغ از نرده‌های آهنی ساده ساخته شده‌ است.

دسترسی محلی حافظیه
حافظیه در شمال شهر شیراز و در جنوب دروازهٔ قرآن در بلوار گلستان است.
منبع : تفرج نامه

کاروانسرای قره بیل

کاروانسرای قره بیل

کاروانسرای قره ‌بیل یکی از کاروانسراهای دوره تیموری است و در دوره‌های بعد، به‌ ویژه دوره صفوی استفاده و مورد مرمت قرار گرفته است. در دوره تیموریان و در زمانی که شاهراه کهن گرگان- نیشابور برای دسترسی به مشهد احیاء می‌شود، به دستور وزیر با تدبیر دربار تیموری، امیرعلی شیر نوایی، رباط (کاروانسرا)‌هایی در طول این مسیر ساخته شده یا مرمت می‌شوند.
در متون تاریخی از کاروانسرای قره بیل به نام رباط املوتلو یاد شده است. این بنا تا حدود 100 سال پیش به‌عنوان کاروانسرا مورد استفاده بوده است.

ویژگیهای کاروانسرای قره ‌بیل

کاروانسرای قره بیل بنایی است با پلان چهار گوش که دو حیاط بزرگ و کوچک دارد. در اطراف حیاط کوچک حجره‌هایی در ابعاد مختلف تو در تو احداث شده که پوشش سقف آن‌ها گنبدی است و زیر سقف با کاربندی‌های زیبای گچی تزیین شده است. دور تا دور بنا با یک دیوار سنگی احاطه شده که در تمام اضلاع آن برج‌های دیدبانی ساخته شده است.

دسترسی محلی کاروانسرای قره ‌بیل

کاروانسرای قره ‌بیل بر سر شاهراه گرگان در روستای رباط قره بیل در 88 کیلومتری شهرستان جاجرم در استان خراسان شمالی قرار دارد.

منبع: تفرج نامه

کوه های مریخی (مینیاتوری) چابهار

کوه های مریخی (مینیاتوری) چابهار
کوه‌های مینیاتوری چابهار یا کوه‌های مریخی چابهار نام کوه‌هایی با ساختار و شکل ویژه است که به دلیل نوع و وضعیت فرسایش و گونهٔ رسوبی خاص، اشکالی شبیه به ناهمواری‌های سطح مریخ دارد. رسوبات آهکی بقایای بدن جانداران دریایی (سخت‌پوستان و ماهی‌ها)، به همراه ماسه و خاک رس، مواد اصلی تشکیل‌دهندهٔ رسوبات این کوه‌ها است. این کوهها که شبیه به کوههای مریخی هستند و کمتر در جهان کوهی به این شکل وجود دارد، بدبوم نامیده می‌شوند، که عبارتند از زمینها و بلندی‌هایی که در برابر فرسایش بدین شکل درآمده‌اند، همچنین در زبان محلی به «کالانی» یا «آریا» معروف هستند.

جنس رسوبی کوه ها و همچنین فرسایش خاص آنها موجب ایجاد شیارها و تراش‌های زیبایی شده است که گویی نقاشی ماهر آنها را به تصویر کشیده است. این کوه‌ها شکل‌های نامانوس دارند و فاقد پوشش گیاهی هستند. باران هایی که در مناطق سواحل جنوبی و دریای عمان می بارد عمدتا باران های به صورت رگبارهای شدید و دانه درشت است و با شستن رسوبات فرسایش ایجاد شده، باعث به وجود آمدن شیارهای بر تن این ارتفاعات شده است.

رنگ تقریبا سفیدرنگ کوه (چیزی میان طوسی و سفید) با واریزه‌های بسیار در پای ‌آن، وجود گرما و حرارت و شرجی بود هوا و رطوبت نسبتا بالا و در سوی دیگر آنها دریا که به‌این منظره آغوش گشوده است، مناظری رویایی و تخیلی را در ذهن بیننده پدید می‌آورد.

دسترسی محلی کوه های مریخی (مینیاتوری)
کوه های مریخی (مینیاتوری) چابهار حدود ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر از چابهاربه سمت بندرگواتر در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد.

منبع: تفرج نامه

گنبد سلطانیه

گنبد سلطانیه

گنبد سلطانیه مقبرهٔ اُلجایتو، پادشاه مغول، معروف به سلطان محمد خدابنده، است که در ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ میلادی در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی از شیوه معماری آذری به شمار می‌رود.

گنبد سلطانیه از نظر ارتفاع پس از کلیسای سانتاماریا دلفیوره ی فلورانس (86 متر) و مسجد ایا صوفیه ی استانبول (56 متر) سومین گنبد مرتفع جهان می باشد. همچنین این گنبد بزرگترین گنبد آجری در جهان است.

معماری و بخش های مختلف گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه از نظر حجم، سبک معماری، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف، ایستایی و مقاومت بنا، و زیبایی‌شناسی و تزیینات، نمونه ای منحصر به فرد و نقطه تحولی در معماری اسلامی به شمار می‌آید. گنبد سلطانیه از نظر تزیینات، بسیار غنی بوده و در آن تزیینات مختلف گچ‌بری، کاشی‌کاری، کتیبه‌نویسی، تزیینات رنگ و نقاشی، تزیینات سنگی و چوبی، در نهایت دقت و زیبایی اجرا شده است.

عمده ترین مصالح بکار رفته در این سازه آجرمی باشد. بدنه اصلی گنبد و تمام ساختمان آن با آجر ساخته شده و گنبد با روکش کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی و به شیوه معرق‌کاری تزیین شده است.

این گنبد نخستین گنبد دو جداره در جهان است که نمی‌توان نمونه‌ای قدیمی‌تر از آن در جهان یافت. سیستم دو جداره بودن گنبد در ارتباط با مسایل ایستایی قابل بررسی است. به طوری که به لحاظ بالا بودن مقاومت بنا در لنگرهای خمشی و برشی، آن را توخالی و بنا را در مقابل زلزله آسیب‌ناپذیر کرده است.

پلان بنا در همکف و طبقه اول با فضاهای اطراف مرتبط با گنبد، نزدیک به مستطیل و ادامه مجموعه در طبقه دوم و سوم دارای پلان هشت ضلعی است. این بنا شامل ۸ ایوان و ۸ مناره است.

فضای تربتخانه به شکل مستطیل است که محراب مجموعه را در جرز جنوبی در خود جای داده است. ورودی سردابه در ایوان جنوبی تربتخانه قرار دارد و در وسط آن محل قبر و در طرفین آن دو فضای کوچک وجود دارد.

در رابطه با کاربرد بنا به عنوان ساعت آفتابی باید گفت که نوری که از سوراخ اصلی گنبد می‌تابد، نشان‌دهنده زمان ظهر، نوری که از پنجره‌های بزرگ می‌تابد نشان‌دهنده ساعت و نور پنجره‌های کوچک نشان‌دهنده حدود دقیقه است.

دسترسی محلی گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه، در شهر سلطانیه در 43 کیلومتری استان زنجان قرار دارد.

منبع : تفرج نامه